Tranh chấp về thời gian tàu đến theo điều kiện FOB – Bài học cho người mua và người bán

1. Câu chuyện thực tế: khi tàu không đến đúng hẹn

Một công ty Việt Nam ký hợp đồng xuất khẩu gạo cho đối tác Đài Loan theo điều kiện FOB cảng Quy Nhơn.
Phía Đài Loan mua lô hàng này để bán tiếp sang Philippines nên họ tự thuê tàu vận chuyển do một công ty vận tải tại Quy Nhơn cung cấp.

Ba ngày trước thời hạn giao hàng, người mua thông báo rằng tàu đang trên đường từ Malaysia đến cảng Quy Nhơn và yêu cầu người bán tập kết hàng ra cảng.
Tuy nhiên, khi tàu sắp tới TP. Hồ Chí Minh thì gặp sự cố kỹ thuật, phải đưa vào đà để sửa chữa, và hãng vận tải cũng không thể tìm được tàu thay thế kịp thời.

Người mua đề nghị được tìm tàu khác thay thế, nhưng người bán không đồng ý.
Đến ngày giao hàng, người bán vẫn vận chuyển hàng vào kho tại cảng Quy Nhơn và gửi thông báo cho người mua biết tàu không đến nhận hàng, đồng thời cho rằng mình đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng.
Người mua chỉ đồng ý trả tiền phạt, nhưng người bán kiện ra tòa yêu cầu thanh toán toàn bộ tiền hàng.

2. Phán quyết của Tòa án: Người bán thắng kiện

Tòa án xác định:

• Người bán đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng theo điều kiện FOB, vì đã đưa hàng đến cảng, tách riêng lô hàng dành cho người mua và thông báo đúng quy định.

• Người mua là bên chỉ định tàu đến trễ, vi phạm thời hạn giao hàng đã thỏa thuận.

• Vì vậy, rủi ro và chi phí phát sinh thuộc về người mua.

👉 Kết quả: Người mua buộc phải thanh toán đầy đủ tiền hàng theo hợp đồng.

3. Bài học thực tế từ vụ tranh chấp FOB này

Với người mua FOB

• Bạn phải chủ động thuê tàu đúng hạn và đảm bảo tàu đến đúng ngày giao hàng.

• Nếu tàu trễ hoặc không đến, mọi chi phí lưu kho, thiệt hại hay rủi ro đều do bạn chịu.

• Việc “xin phép thay tàu” không được tự động chấp thuận – người bán có quyền từ chối nếu không đảm bảo tiến độ hợp đồng.

Với người bán FOB

• Để chứng minh mình đã giao hàng đúng nghĩa vụ, cần:

  • Cá biệt hóa hàng hóa (phân tách rõ ràng lô hàng dành cho người mua).

  • Lưu kho tại khu vực độc lập, có chứng từ thể hiện việc hàng đã sẵn sàng giao.

  • Thông báo bằng văn bản cho người mua về tình trạng hàng và thời điểm giao.

• Nếu thực hiện đúng những điều này, bạn có thể bảo vệ quyền lợi trước pháp luật dù tàu người mua không đến nhận hàng.

---

4. Kết luận: FOB không chỉ là “Free On Board” mà là trách nhiệm rõ ràng của hai bên

Vụ kiện trên cho thấy, trong điều kiện FOB, người bán không chỉ cần “đưa hàng ra cảng”, mà phải đảm bảo hàng hóa sẵn sàng giao và được thông báo hợp lệ.
Ngược lại, người mua chịu rủi ro nếu tàu đến trễ hoặc không đến.

Hiểu rõ bản chất FOB giúp doanh nghiệp tránh được các tranh chấp đáng tiếc, đặc biệt trong xuất nhập khẩu nông sản – nơi lịch tàu và thời tiết luôn có thể làm thay đổi cuộc chơi.