Tiếng Việt 
English 
简体中文 
Nên mua hàng theo điều kiện EXW, FOB hay CIF
Việc lựa chọn phương thức giao hàng phù hợp trong hợp đồng thương mại quốc tế, được quy định bởi các điều kiện Incoterms, là một quyết định chiến lược quan trọng ảnh hưởng đến việc phân chia chi phí, rủi ro và trách nhiệm giữa người bán và người mua. Để đưa ra lựa chọn tối ưu, bạn cần hiểu rõ bản chất của từng điều kiện và cân nhắc các yếu tố nội tại của doanh nghiệp cũng như các yếu tố bên ngoài thị trường.
Dưới đây là phân tích về các điều kiện EXW, FOB và CIF từ góc độ của người mua, cùng với các bước và lưu ý quan trọng để lựa chọn:
I. Khái quát về Incoterms
Incoterms là bộ quy tắc thương mại quốc tế, giải thích các điều kiện thương mại viết tắt bằng ba chữ cái, chủ yếu mô tả: nghĩa vụ của người bán và người mua, thời điểm và địa điểm chuyển giao rủi ro, và bên nào chịu chi phí nào trong quá trình vận chuyển hàng hóa. Incoterms không phải là luật mà là tập quán thương mại và chỉ có giá trị ràng buộc khi được dẫn chiếu rõ ràng vào hợp đồng mua bán hàng hóa. Incoterms 2020 có tổng cộng 11 quy tắc, được chia thành hai nhóm chính: nhóm sử dụng cho mọi phương thức vận tải và nhóm chỉ sử dụng cho vận tải biển và thủy nội địa.
II. Phân tích các điều kiện EXW, FOB, CIF từ góc độ người mua
Để trả lời câu hỏi “nên mua hàng theo điều kiện EXW, FOB hay CIF?”, chúng ta cần xem xét vai trò và trách nhiệm của người mua trong mỗi điều kiện:
1. Điều kiện EXW (Ex Works) – Giao tại xưởng
• Định nghĩa: EXW (Ex Works) có nghĩa là “Giao hàng tại xưởng” hoặc “Giá xuất xưởng”. Người bán giao hàng bằng cách đặt hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua tại cơ sở của người bán (ví dụ: nhà máy, nhà kho) hoặc một địa điểm được chỉ định khác.
• Trách nhiệm của người mua:
◦ Nghĩa vụ tối đa: EXW là điều kiện mà nghĩa vụ của người bán là ít nhất, đồng nghĩa với nghĩa vụ của người mua là nhiều nhất.
◦ Chi phí và Rủi ro: Người mua chịu mọi chi phí và rủi ro liên quan đến hàng hóa kể từ khi hàng được đặt dưới quyền định đoạt của mình tại địa điểm giao hàng.
◦ Bốc hàng: Người mua chịu trách nhiệm và rủi ro cho việc xếp hàng lên phương tiện vận tải đến nhận hàng. Người bán không có nghĩa vụ xếp hàng. Nếu người bán hỗ trợ, cần làm rõ rủi ro do ai chịu.
◦ Thông quan xuất khẩu: Người mua chịu trách nhiệm và chi phí làm thủ tục thông quan xuất khẩu, bao gồm cả các giấy phép và kiểm tra an ninh. Người bán chỉ có nghĩa vụ hỗ trợ khi người mua yêu cầu, với chi phí và rủi ro do người mua chịu.
◦ Vận tải và Bảo hiểm: Người mua tự ký kết hợp đồng vận tải và mua bảo hiểm cho toàn bộ hành trình từ điểm nhận hàng đến nơi đích cuối cùng.
• Khi nào nên chọn EXW (từ góc độ người mua):
◦ Khi bạn có khả năng tự tổ chức và kiểm soát toàn bộ chuỗi logistics từ kho người bán (bao gồm cả bốc hàng, thông quan xuất khẩu và vận chuyển quốc tế).
◦ Khi bạn muốn tối đa hóa quyền kiểm soát và có thể đàm phán được giá cước và bảo hiểm tốt hơn so với người bán.
◦ Khi giao dịch mang tính chất nội địa hoặc trong các khối liên minh kinh tế mà thủ tục hải quan xuất nhập khẩu không phức tạp.
◦ Khi thiếu vốn và cần mua hàng với giá thấp nhất tại xưởng để tự thu xếp các chi phí còn lại.
• Lưu ý cho người mua:
◦ Rủi ro bốc hàng: Cần hết sức thận trọng với rủi ro trong quá trình xếp hàng tại cơ sở người bán. Nếu không muốn chịu rủi ro này, nên cân nhắc FCA (nếu giao hàng tại cơ sở người bán, người bán chịu trách nhiệm xếp hàng).
◦ Thông quan xuất khẩu: Nếu gặp khó khăn với thủ tục thông quan xuất khẩu ở nước người bán, FCA là lựa chọn tốt hơn vì người bán sẽ chịu nghĩa vụ này.
2. Điều kiện FOB (Free On Board) – Giao hàng trên tàu
• Định nghĩa: FOB có nghĩa là “Giao hàng trên tàu”. Người bán giao hàng khi hàng hóa đã được đặt an toàn trên tàu do người mua chỉ định tại cảng xếp hàng quy định.
• Trách nhiệm của người mua:
◦ Chi phí và Rủi ro: Rủi ro về mất mát hoặc hư hỏng hàng hóa chuyển sang người mua khi hàng hóa được xếp lên tàu. Người mua chịu mọi chi phí kể từ thời điểm này trở đi.
◦ Vận tải chính: Người mua chịu trách nhiệm ký kết hợp đồng vận tải chính (thuê tàu) và trả cước phí. Người mua có quyền lựa chọn thời gian và địa điểm giao hàng cụ thể trong thời hạn hợp đồng.
◦ Bảo hiểm: Người mua không có nghĩa vụ với người bán về việc ký kết hợp đồng bảo hiểm, nhưng nên tự mua bảo hiểm để bảo vệ lợi ích của mình.
◦ Thông quan nhập khẩu và quá cảnh: Người mua chịu trách nhiệm và chi phí cho thủ tục thông quan nhập khẩu và quá cảnh (nếu có).
◦ Chi phí bốc hàng: Phụ thuộc vào thỏa thuận cước phí với người chuyên chở (nếu là FI/FIST/FIO, người bán chịu phí bốc hàng; nếu là Liner Terms, phí bốc hàng được tính trong cước phí và người mua chịu).
• Khi nào nên chọn FOB (từ góc độ người mua):
◦ Khi bạn muốn kiểm soát việc thuê tàu và giá cước vận chuyển quốc tế. Điều này đặc biệt có lợi nếu bạn có khả năng đàm phán cước phí ưu đãi hoặc có hợp đồng vận chuyển dài hạn.
◦ Khi mua hàng hóa không đóng trong container và vận chuyển bằng đường biển hoặc đường thủy nội địa (ví dụ: hàng rời, hàng lỏng được bơm lên tàu, hàng siêu trường siêu trọng được bốc bằng cần cẩu).
◦ Khi bạn muốn kiểm soát được tình trạng pháp lý của tàu và chủ tàu để tránh rủi ro phát sinh trong quá trình vận chuyển.
• Lưu ý cho người mua:
◦ Chỉ dành cho vận tải biển/thủy nội địa và hàng không container: Tuyệt đối không nên sử dụng FOB cho hàng hóa đóng container hoặc vận chuyển bằng các phương thức khác (đường bộ, hàng không). Trong những trường hợp này, hãy sử dụng FCA. Việc sử dụng sai có thể dẫn đến tranh chấp về chuyển giao rủi ro và trách nhiệm bảo hiểm.
◦ Tập quán cảng bốc hàng: Cần tìm hiểu kỹ tập quán tại cảng bốc hàng của người bán, vì nó có thể ảnh hưởng đến phân chia chi phí bốc hàng và rủi ro.
◦ Cá biệt hóa hàng hóa: Để rủi ro và chi phí chuyển giao cho người mua khi tàu đến không đúng hạn, người bán phải cá biệt hóa hàng hóa.
3. Điều kiện CIF (Cost, Insurance and Freight) – Tiền hàng, phí bảo hiểm và cước phí
• Định nghĩa: CIF có nghĩa là “Tiền hàng, phí bảo hiểm và cước phí”. Người bán giao hàng bằng cách đặt hàng hóa an toàn trên tàu, ký hợp đồng vận tải và trả cước phí để đưa hàng đến cảng đến quy định, và mua bảo hiểm cho rủi ro mất mát hoặc hư hỏng hàng hóa của người mua trong quá trình vận chuyển đến cảng đến.
• Trách nhiệm của người mua:
◦ Chuyển giao rủi ro: Rủi ro về mất mát hay hư hỏng hàng hóa chuyển giao cho người mua khi hàng được xếp lên tàu tại cảng bốc hàng (nơi xuất phát), không phải tại cảng đến. Đây là một “hợp đồng gửi hàng” (shipment contract).
◦ Vận tải và Bảo hiểm: Người bán thu xếp và trả cước phí vận chuyển chính và mua bảo hiểm. Tuy nhiên, người mua là bên hưởng lợi từ hợp đồng bảo hiểm.
◦ Mức bảo hiểm: Người bán chỉ có nghĩa vụ mua bảo hiểm ở mức tối thiểu (ICC (C)) theo Incoterms 2020, trừ khi có thỏa thuận khác. Người mua nên cân nhắc mua bảo hiểm bổ sung nếu muốn mức độ bảo vệ cao hơn (ví dụ: rủi ro chiến tranh, đình công).
◦ Chi phí dỡ hàng: Người mua chịu chi phí dỡ hàng tại cảng đích, trừ khi chi phí đó đã được bao gồm trong hợp đồng vận tải mà người bán ký kết.
◦ Thông quan nhập khẩu và quá cảnh: Người mua chịu trách nhiệm và chi phí cho thủ tục thông quan nhập khẩu và quá cảnh (nếu có).
• Khi nào nên chọn CIF (từ góc độ người mua):
◦ Khi bạn muốn giảm thiểu trách nhiệm về logistics quốc tế (vận tải và bảo hiểm chính) và để người bán lo liệu.
◦ Khi mua hàng hóa không đóng trong container và vận chuyển bằng đường biển hoặc đường thủy nội địa. CIF phù hợp cho mua bán hàng nguyên liệu.
◦ Khi thanh toán bằng L/C yêu cầu vận đơn “trên tàu” và bảo hiểm.
• Lưu ý cho người mua:
◦ Điểm chuyển giao rủi ro khác điểm chuyển giao chi phí: Rủi ro chuyển tại cảng bốc (xuất phát), nhưng người bán trả chi phí đến cảng đến. Điều này có nghĩa là bạn chịu rủi ro cho chặng vận chuyển chính mà không có quyền kiểm soát việc lựa chọn người chuyên chở hay điều kiện vận tải.
◦ Không nên dùng cho hàng container: Giống như FOB, CIF không phù hợp cho hàng container. Hãy sử dụng CIP thay thế.
◦ Mức bảo hiểm tối thiểu: Mức bảo hiểm ICC (C) mà người bán cung cấp là tối thiểu và có thể không bảo hiểm đầy đủ cho mọi rủi ro. Cần quy định rõ trong hợp đồng về yêu cầu bảo hiểm bổ sung.
◦ Giám định hàng hóa tại cảng đi: Cần cân nhắc việc thuê giám định tại cảng đi để phòng tránh gian lận hoặc hàng không đạt chất lượng/số lượng như cam kết, vì rủi ro đã chuyển giao tại đó.
◦ Quy định cụ thể về vận tải: Để tránh việc người bán thuê tàu cũ kỹ hoặc tuyến đường không thuận lợi làm tăng rủi ro và chi phí bảo hiểm cho bạn, cần quy định cụ thể trong hợp đồng về giới hạn tuổi tàu, tuyến đường, hãng vận tải.
III. Các bước và lưu ý chung khi lựa chọn phương thức giao hàng
1. Hiểu rõ bản chất Incoterms: Incoterms là “quy tắc”, không phải “luật”. Nó xác định trách nhiệm về vận chuyển, bảo hiểm, thông quan, bốc dỡ, thông báo và chứng từ. Nó không đề cập đến việc chuyển giao quyền sở hữu, sự kiện bất khả kháng, hậu quả vi phạm hợp đồng, cách thức thanh toán, chất lượng hàng hóa.
2. Xác định phương thức vận tải:
◦ Mọi phương thức vận tải: EXW, FCA, CPT, CIP, DAP, DPU, DDP.
◦ Vận tải biển hoặc thủy nội địa: FAS, FOB, CFR, CIF.
◦ Quan trọng: Nếu hàng hóa đóng container hoặc vận chuyển bằng phương thức phi hàng hải, luôn sử dụng FCA, CPT, CIP thay cho FAS, FOB, CFR, CIF để tránh rủi ro và thuận tiện trong chứng từ.
3. Đánh giá khả năng của doanh nghiệp (người mua):
◦ Năng lực logistics: Bạn có đội ngũ, kinh nghiệm, và mạng lưới để tự thu xếp vận tải, bốc dỡ, thông quan không?.
◦ Khả năng thông quan: Bạn có dễ dàng thông quan xuất khẩu ở nước người bán (nếu chọn EXW) hay thông quan nhập khẩu ở nước mình không?.
◦ Khả năng tài chính: Chi phí vận tải và bảo hiểm có đang biến động không? Nếu bạn có thể đàm phán giá tốt, nên giành quyền kiểm soát.
4. Cân nhắc mục tiêu thương mại:
◦ Cạnh tranh: Trong thị trường cạnh tranh cao, chào giá theo điều kiện người bán chịu trách nhiệm cao hơn (nhóm C hoặc D) có thể hấp dẫn người mua hơn. Ngược lại, nếu bạn là người mua và muốn có lợi thế đàm phán, bạn có thể chào mua theo điều kiện người mua chịu trách nhiệm cao hơn (EXW, FCA, FOB).
◦ Rủi ro hành trình: Nếu tuyến đường có rủi ro cao (cướp biển, bạo động), hãy chọn điều kiện mà bạn ít chịu rủi ro nhất trên chặng đó.
◦ Kiểm soát: Bạn muốn kiểm soát toàn bộ chuỗi cung ứng hay để người bán lo liệu? EXW mang lại quyền kiểm soát cao nhất cho người mua, trong khi CIF/CIP/DAP/DPU/DDP mang lại quyền kiểm soát cao nhất cho người bán.
5. Quy định rõ ràng trong hợp đồng:
◦ Dẫn chiếu phiên bản Incoterms: Luôn ghi rõ phiên bản Incoterms được áp dụng (ví dụ: FOB Quy Nhơn Incoterms 2020) để tránh hiểu lầm.
◦ Địa điểm cụ thể: Quy định địa điểm hoặc cảng càng chính xác càng tốt.
◦ Các điều khoản bổ sung: Vì Incoterms không bao quát mọi vấn đề, bạn cần bổ sung các điều khoản về chất lượng, thanh toán, chuyển giao quyền sở hữu, sự kiện bất khả kháng, hậu quả vi phạm hợp đồng, giải quyết tranh chấp.
◦ Nghĩa vụ đóng gói, ký mã hiệu: Quy định rõ yêu cầu về đóng gói và ký mã hiệu phù hợp với tính chất hàng hóa và điều kiện vận chuyển, đặc biệt khi có chuyển tải hoặc điều kiện đặc biệt.
◦ Thông báo: Làm rõ nghĩa vụ thông báo của các bên (nội dung, thời hạn, phương tiện).
IV. Tóm lại: Lựa chọn phù hợp nhất
• Chọn EXW nếu: Bạn là người mua có năng lực logistics mạnh mẽ, muốn kiểm soát toàn bộ quá trình vận chuyển và thông quan từ đầu đến cuối, và sẵn sàng chịu trách nhiệm tối đa để có được giá mua tại xưởng thấp nhất.
• Chọn FOB nếu: Bạn mua hàng hóa không đóng container, vận chuyển bằng đường biển/thủy nội địa, muốn kiểm soát việc thuê tàu chính và đàm phán cước phí, đồng thời chấp nhận rủi ro từ khi hàng lên tàu.
• Chọn CIF nếu: Bạn mua hàng hóa không đóng container, vận chuyển bằng đường biển/thủy nội địa, muốn người bán lo liệu việc vận tải chính và mua bảo hiểm tối thiểu, nhưng cần hiểu rõ rủi ro đã chuyển giao cho bạn từ cảng đi và cần chủ động mua bảo hiểm bổ sung nếu cần thiết.
Lời khuyên quan trọng: Doanh nghiệp Việt Nam thường có thói quen xuất khẩu theo FOB và nhập khẩu theo CIF. Tuy nhiên, để giành quyền vận tải và bảo hiểm, bạn nên cân nhắc chuyển sang mua theo FOB và bán theo CIF, đặc biệt nếu bạn có khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và đàm phán giá cước tốt hơn.
V. Ví dụ minh họa
Việc lựa chọn phương thức giao hàng phù hợp trong hợp đồng thương mại quốc tế giống như việc chọn một chiếc xe và dịch vụ vận chuyển cho một chuyến đi dài xuyên quốc gia.
• EXW (Giao tại xưởng): Giống như bạn mua một chiếc xe từ nhà máy và tự mình lo tất cả: đăng ký xe, đổ xăng, lái xe qua biên giới, tự xử lý mọi giấy tờ hải quan, và chịu mọi rủi ro trên đường đi. Bạn có toàn quyền kiểm soát, nhưng cũng chịu mọi trách nhiệm và công sức.
• FOB (Giao hàng trên tàu): Tương tự như việc bạn mua một chiếc xe, người bán sẽ lái nó đến cảng và đưa nó lên con tàu mà bạn đã chọn và thuê. Từ khi chiếc xe lên tàu, mọi rủi ro và chi phí vận chuyển trên biển là của bạn. Bạn vẫn phải tự lo bảo hiểm cho chuyến đi biển và thủ tục khi xe cập cảng đích. Bạn kiểm soát “chuyến đi biển”, nhưng người bán lo “đưa xe đến tàu”.
• CIF (Tiền hàng, phí bảo hiểm và cước phí): Cũng giống như FOB ở chỗ người bán đưa xe lên tàu, nhưng lần này người bán còn bao cả chi phí thuê tàu và mua bảo hiểm cơ bản cho bạn đến cảng đích. Tuy nhiên, rủi ro về chiếc xe vẫn chuyển sang cho bạn ngay khi xe lên tàu. Bạn không cần lo việc thuê tàu hay bảo hiểm cơ bản, nhưng bạn không có quyền chọn hãng tàu tốt nhất hay bảo hiểm tối ưu, và vẫn phải chịu rủi ro nếu có sự cố trên biển.
Ngoài ra, để biết chi tiết về từng điều kiện giao hàng Incoterms, bạn có thể xem bài viết: Các điều kiện giao hàng Incoterms 2020
Hãy liên lạc ngay với chúng tôi nếu bạn muốn được tư vấn về thuế xuất nhập khẩu hoặc thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa hay để nhận báo giá, dự toán thời gian vận chuyển
Công ty TNHH HP Toàn Cầu
Nhà cung cấp Dịch vụ Vận chuyển quốc tế và thủ tục hải quan
Địa chỉ: Số 13, LK3 – NO03 – Khu đô thị Văn Khê – Phường La Khê – Quận Hà Đông – Hà Nội
Website : hptoancau.com
Email: info@hptoancau.com
Hotline:08 8611 5726
hoặc yêu cầu báo giá theo link
Lưu ý:
– Nội dung bài viết mang tính chất tham khảo, trước khi sử dụng, bạn nên liên lạc HP Toàn Cầu để update nội dung cập nhật nhất (nếu có)
– HP Toàn Cầu giữ bản quyền với bài viết và không đồng ý đơn vị khác sao chép, sử dụng bài viết của HP Toàn Cầu vì mục đích thương mại
– Mọi sự sao chép không có thỏa thuận với HP Toàn Cầu (kể cả có ghi dẫn chiếu website hptoancau.com) có thể dẫn đến việc chúng tôi claim với google và các bên liên quan.
