Tranh chấp chất lượng lô chè đen Việt Nam – Ba Lan:

1. Bối cảnh vụ việc

• Bên bán (Công ty Việt Nam) giao cho Bên mua (Ba Lan) lô hàng gồm 11 MT chè đen loại D và 10,5 MT chè đen loại PS, theo hợp đồng FOB Hải Phòng (Incoterms 1990), tổng trị giá 21.695 USD.

• Hàng hóa phải đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu: Thủy phần ≤ 9%, Tro ≤ 6,5%, Tạp chất ≤ 0,3%.

• Người bán đã yêu cầu Vinacontrol giám định và cấp chứng thư, hàng đã được vận chuyển từ Hải Phòng đến cảng Gdynia (Ba Lan).

2. Phát sinh tranh chấp

• 6 tháng sau khi hàng dỡ tại Gdynia, người mua yêu cầu SGS tại Ba Lan giám định. Kết quả: lô chè loại D bị phát hiện có hàm lượng sắt từ tính (ferromagnetic) và tro không tan trong nước vượt ngưỡng, khiến không được phép nhập khẩu (không dùng được làm thực phẩm) 

• Người bán trả lời sau 3 tháng, từ chối chịu trách nhiệm vì hai lý do:

  1. Hàng để quá lâu (6 tháng) sau khi cấp B/L.

  2. Hai tiêu chí trên không được thỏa thuận trong hợp đồng.

3. Phán xử của trọng tài

• Trọng tài không chỉ dựa vào hợp đồng, mà còn căn cứ vào luật áp dụng khi hợp đồng “không quy định hoặc quy định không đầy đủ” các vấn đề tranh chấp.

• Theo Quyết định 1343/TM–PC của Bộ trưởng Bộ Thương mại và tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 1454–1993), lô chè đen loại D phải có hàm lượng sắt ≤ 0,001%.

• Kết quả giám định của SGS: tro không tan trong nước = 11,14%; sắt = 6,05 g/kg (tương đương 0,00605%) 

• Người bán không thể viện lý do để lâu vì hai chỉ tiêu này không thể thay đổi theo thời gian, nên trách nhiệm thuộc về chất lượng ban đầu.

• Vinacontrol cũng xác nhận: đã cảnh báo người bán về lượng sắt cao hơn bình thường, và người bán đã cam kết chịu trách nhiệm nếu có khiếu nại

Kết luận của trọng tài:

• Người bán phải chịu trách nhiệm vì giao hàng không phù hợp tiêu chuẩn xuất khẩu chè đen loại D.

• Trọng tài buộc Người bán hoàn trả cho Người mua 8.778 USD tiền hàng và 1.850 USD tiền cước vận chuyển từ Hải Phòng đến Gdynia

4. Đánh giá pháp lý & thực tiễn

• Theo thoả thuận FOB, rủi ro chuyển giao cho người mua khi hàng lên tàu, nhưng người mua vẫn có quyền giám định hàng tại cảng dỡ. Nếu hàng không đủ chất lượng, trọng tài xem xét theo:

  • Nội dung hợp đồng (có hoặc không có quy định).

  • Luật áp dụng khi hợp đồng thiếu sót — ở đây là yêu cầu theo Tiêu chuẩn Việt Nam bắt buộc (TCVN 1454–1993) 

• Lý do “hàng để lâu” không được chấp nhận vì không ảnh hưởng đến hàm lượng sắt và tro không tan — là các chỉ tiêu ổn định theo thời gian.

• Vinacontrol đã cảnh báo trước — giúp trọng tài đánh giá người bán đã biết và đồng ý chịu trách nhiệm.

Bình luận 

Sau thời điểm giao hàng, nếu có rủi ro xảy ra làm tổn thất hàng hóa thì không còn thuộc trách nhiệm của người bán nữa. Tuy nhiên, khi hàng hóa tới cảng đến, người mua sẽ giám định hàng hóa và nếu thấy hàng hóa không đảm bảo chất lượng thì bên mua sẽ lập Biên bản giám định (Survey Report) và xác định nguyên nhân. Nếu hàng kém chất lượng do một nguyên nhân xảy ra trong quá trình vận chuyển thì người mua phải chịu. Nhưng nếu hàng đã kém chất lượng hoặc bị giảm chất lượng do nguyên nhân có từ trước khi giao hàng (ví dụ như người bán đóng gói bao bì không đúng qui cách khiến hàng bị hấp hơi nước), người bán phải chịu trách nhiệm.

Nguồn tham khảo: Incoterm 2020 – VIAC

Để biết thêm các tình huống tranh chấp về xuất nhập khẩu và logistics, xem Tại đây