Tranh chấp về giám định hàng tại cảng dỡ theo hợp đồng CFR

Case study: Tranh chấp nhập khẩu sắt vụn Shredded Steel Scrap năm 2012

Bối cảnh hợp đồng

Cuối năm 2012, Công ty G.T (Hà Nội) ký hợp đồng nhập khẩu từ AS & AHK (Singapore) một lô sắt vụn Shredded Steel Scrap, vài nghìn tấn, chia thành nhiều chuyến hàng (khoảng 200 container 40 feet).

• Điều kiện thương mại: CFR cảng Hải Phòng, Incoterms® 2010

• Giá: 410 USD/tấn

• Tiêu chuẩn chất lượng: Shredded Steel Scrap theo tập quán quốc tế

• Điều khoản tạp chất: không vượt quá 0,5%; vỏ hộp sắt/lon thiếc cũng được coi là tạp chất. Nếu vượt quá, người bán bị phạt 50 USD/tấn.

• Điều khoản giám định: “Trong vòng 1 tuần sau khi dỡ hàng, việc giám định toàn bộ lô hàng phải hoàn tất, trên cơ sở đó người mua mới có quyền khiếu nại.”

Người mua không để ý rằng đây là điều khoản bất thường: một tuần là không khả thi để giám định hàng nghìn tấn sắt vụn chứa trong hàng trăm container.

Diễn biến

• Khi chuyến hàng đầu tiên cập cảng Hải Phòng, giám định ngẫu nhiên cho thấy tỷ lệ tạp chất 37–40%, cao gấp hàng chục lần mức cho phép. Một số container thậm chí chứa phần lớn là vỏ hộp thiếc, rác và vật liệu không thể dùng cho luyện thép.

• Do khối lượng lớn, công ty giám định mất gần 4 tháng mới kiểm tra được một phần lô hàng.

• Người mua lập tức thông báo kết quả và yêu cầu người bán cử đại diện sang Việt Nam để cùng xử lý, đồng thời tạm dừng các chuyến hàng tiếp theo.

Tuy nhiên, người bán không phản hồi, sau đó chỉ thừa nhận: lô hàng này thực ra được họ mua lại từ một chủ bãi phế liệu ở châu Âu. Họ còn yêu cầu G.T ủy quyền cho họ khiếu nại chủ bãi phế liệu – một đề nghị phi lý vì trong hợp đồng, AS & AHK là người bán duy nhất chịu trách nhiệm.

Vấn đề pháp lý và “lỗ hổng” tiêu chuẩn chất lượng

Trong thương mại quốc tế, tiêu chuẩn ISRI (Institute of Scrap Recycling Industries, Mỹ) là chuẩn mực được công nhận toàn cầu để phân loại sắt vụn.

• Shredded Steel Scrap (ISRI Code 210–211) được định nghĩa rõ: sắt vụn cắt nhỏ, đồng đều, sạch, không chứa vỏ hộp thiếc hay tạp chất.

• Thị trường Việt Nam vốn quen nhập khẩu dựa trên tiêu chuẩn ISRI này.

Tuy nhiên, hợp đồng giữa G.T và AS & AHK không ghi rõ mã ISRI 210–211, mà chỉ mô tả chung chung “Shredded Steel Scrap”. Người bán đã lợi dụng sự mập mờ này:

• Họ giao loại phế liệu chất lượng rất thấp, pha trộn nhiều tạp chất, thậm chí không phù hợp để nấu luyện.

• Khi bị khiếu nại, họ vin vào hợp đồng để phủ nhận trách nhiệm, đồng thời đẩy rủi ro về phía người mua.

• Điều khoản giám định “1 tuần” cũng được cài cắm để vô hiệu hóa khả năng khiếu nại của người mua – vì không thể giám định toàn bộ trong thời hạn quá ngắn.

👉 Đây chính là bẫy pháp lý mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam dễ mắc phải: tiêu chuẩn chất lượng mập mờ và điều khoản giám định bất lợi.

Phân tích trách nhiệm

• Người bán: vi phạm hợp đồng vì giao hàng không đạt chất lượng thỏa thuận. Dù hợp đồng có điều khoản bất lợi, việc giao hàng tạp chất >30% rõ ràng không thể được coi là “Shredded Steel Scrap” theo tập quán quốc tế.

• Người mua: đã sơ suất khi không quy định rõ ràng tiêu chuẩn ISRI trong hợp đồng và chấp nhận điều khoản giám định bất thường.

Trong thực tiễn, tranh chấp tương tự thường dẫn đến:

1. Người mua yêu cầu phạt vi phạm và bồi thường thiệt hại.

2. Người bán chống chế bằng việc viện dẫn điều khoản hợp đồng và đổ lỗi cho bên thứ ba.

3. Nếu đưa ra trọng tài, khả năng cao phán quyết sẽ dựa trên tập quán quốc tế (ISRI) để bảo vệ người mua.

Bài học rút ra

• Đọc kỹ điều khoản giám định: Tránh chấp nhận quy định khắt khe bất hợp lý.

• Rõ ràng về chuẩn chất lượng (ISRI): Tránh trường hợp người bán cung cấp hàng không đạt phẩm cấp (Phải dẫn chiếu rõ ràng đến tiêu chuẩn quốc tế (ISRI) trong hợp đồng. Ví dụ: “Shredded Steel Scrap – ISRI Code 210–211”)

• Không ủy quyền khiếu nại cho người bán: Người mua chỉ giao dịch với đối tác ký hợp đồng, không liên quan đến bên thứ ba. Hợp đồng quốc tế xác định rõ người ký là đối tượng duy nhất chịu nghĩa vụ.

• Cần bổ sung cơ chế phạt & bồi thường rõ ràng: Đặc biệt với hàng rủi ro cao như sắt vụn

• Thận trọng trong đàm phán: các điều khoản nhỏ có thể trở thành “cái bẫy” lớn, khiến doanh nghiệp mất hàng triệu USD.