Tranh chấp từ chối nhận hàng: Hợp đồng giấy gói kẹo CIF Hải Phòng (1994–1996)

1. Bối cảnh hợp đồng

Ngày 29/6/1994, hai bên ký hợp đồng mua bán giấy gói kẹo in nhãn và tên người mua, điều kiện CIF Hải Phòng, giao hàng từng chuyến. Theo hợp đồng:

• Người mua mở L/C và giao chuyến đầu theo Annex 1.

• Các chuyến sau sẽ do người mua thông báo qua telex/fax; thời gian giao là 20 ngày sau khi mở L/C.

Hai bên đã giao nhận và thanh toán hai chuyến hàng đầu tiên.

2. Phát sinh tranh chấp

• Ngày 11/02/1995, người bán fax thông báo đã sản xuất xong lô hàng trị giá 77.705 USD, đề nghị mở L/C để giao.

• Ngày 17/05/1995, người mua telex đồng ý nhận lô hàng này, giao làm 2 đợt.

• Nhưng ngày 19/06/1995, người mua lại thông báo từ chối nhận hàng, lý do: kẹo không bán được, sản lượng kẹo tồn lớn, dây chuyền ngừng hoạt động. Lô hàng vẫn nằm trong kho người bán.

Ngày 31/12/1996, người bán khởi kiện, đòi bồi thường:

• 83.185 USD trị giá lô hàng bị từ chối,

• 39.989 USD nguyên liệu dự trữ,

• 20.000 USD chi phí chung (pháp lý, thời gian).

Người mua kiện ngược, đòi bồi thường do giao chậm, giao thiếu ở đợt 1 và 2.

3. Xem xét của Trọng tài

Nghĩa vụ nhận hàng đợt 3

• Fax 11/4/1995 và telex 17/5/1995 chứng minh hai bên đã thỏa thuận mua lô hàng thứ 3.

• Người mua từ chối nhận hàng ngày 19/6/1995 là vi phạm hợp đồng.

• Lý do “kẹo không bán được, tồn kho lớn, ngừng sản xuất” không phải bất khả kháng. Người mua phải bồi thường.

Giá trị bồi thường người bán đòi

• 83.185 USD lô hàng: Trọng tài xác định do giấy gói in nhãn riêng, không thể bán cho bên khác ⇒ người bán có quyền đòi toàn bộ giá trị 77.705 USD (số xác thực của lô hàng), với điều kiện phải giao hàng cho người mua.

• 39.989 USD nguyên liệu: đã nằm trong giá trị thành phẩm 77.705 USD ⇒ bác yêu cầu.

• 20.000 USD chi phí chung: không có chứng từ chứng minh ⇒ bác yêu cầu.

Trách nhiệm giao hàng chậm (người bán)

• Đợt 1 (Annex 1): phải giao chậm nhất 22/8/1994, nhưng thực tế kéo dài đến 18/10/1994, lại thiếu hàng trị giá 5.820 USD. Trọng tài không chấp nhận lý do “người mua yêu cầu tăng số lượng”. Người bán phải chịu trách nhiệm.

• Đợt 2 (Annex 2): phải giao chậm nhất 25/2/1995, nhưng đến 7/4/1995 mới xong, chậm 24 ngày, thiếu 11.641 USD, giao không đồng bộ. Người bán phải chịu trách nhiệm.

Thiệt hại người mua yêu cầu

• Đợt 1: đòi 398.862.000 VND. Trọng tài xác định thiệt hại thực tế là 57.380.200 VND (ngừng sản xuất 6 ngày, thiếu 11.720 kg kẹo).

• Đợt 2: đòi 502.585.000 VND. Trọng tài xác định thiệt hại thực tế là 227.197.000 VND (ngừng 30 ngày, thiếu 47.620 kg kẹo).

4. Phán quyết của Trọng tài

• Buộc người mua bồi thường cho người bán 77.705 USD, với điều kiện người bán phải giao hàng đó.

• Buộc người bán bồi thường cho người mua tổng cộng 284.577.200 VND (57.380.200 VND + 227.197.000 VND).

• Bác các yêu cầu bồi thường nguyên liệu, chi phí chung của người bán và phần yêu cầu bồi thường quá cao, không hợp lý của người mua.

5. Bài học rút ra

• Từ chối nhận hàng không có căn cứ hợp pháp (như bất khả kháng) thì người mua vẫn phải chịu trách nhiệm.

• Người bán khi đòi bồi thường phải chứng minh thiệt hại bằng chứng từ cụ thể.

• Người mua khi đòi bồi thường do giao chậm cũng chỉ được chấp nhận thiệt hại thực tế, hợp lý, không phải toàn bộ thiệt hại ước lượng.

• Các bên cần quản lý chặt chẽ phụ lục (Annex) vì đây là cơ sở pháp lý ràng buộc việc giao nhận từng đợt.

📌 Nguồn tham khảo: VIAC – 50 phán quyết trọng tài quốc tế chọn lọc (1994–1996).